
بیست و چهارمین نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی:دوفضایی شدن جهان
برگزاری بیست و چهارمین جلسه نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی: دوفضایی شدن جهان
” تاثیر رسانه های مجازی بر هویت “
سخنران: دکتر فاطمه مصدری
مدرس دانشگاه آزاد هنر و رسانه
هدف از این مقاله، بررسی تأثیر فضای مجازی اینستگرم بر هویت کاربران این رسانه و به طورخاص مطالعه کمّی این تأثیرگذاری در استفاده از اینستگرم برشاخص هویت کاربران ایرانی است. رسانههای نوین تأثیر زیادی در زندگی جوامع انسانی و تعیین هویت اعضاء جوامع دارند. یکی از مباحث مهم در حوزه مطالعات مربوط به رسانه و فناوریهای نوین، نقش آنها در شکل دادن به هویت است. پیامهای ارائه شده در فضای مجازی، نقش عمدهای در برساخت فرهنگ و به دنبال آن تأثیر بر هویتهای فردی و اجتماعی و حتی ساخت هویتهای جدید، دارند. از این حیث، همانگونه که پیش از این نیز بدان اشاره شد، اینستگرم به دلیل فراگیری و محبوبیت بالا در میان مخاطب رسانهای جدید، نمونهای شایان توجه است.
در این مقاله، از میان فضاهای مجازی موجود، تأثیر اینستگرم بر مسأله هویت مورد مطاله قرار گرفته است. زیباییشناسی اینستگرم به لحاظ فرم، زیباییشناسی محتوای آن را از درجه اهمیت ساقط نمیکند. تصویر وانموده در اینستگرم، تنها یک ابژه و شیء زیباییشناسانه نیست و عکس اینستگرم تنها به مثابه یک مدیوم و رسانه واجد صفت خودشیفتگی و نارسیسیستیک که در آن فردگرایی و خودمحوری در مرکز فلسفه پدیدارشناسی آن قرار میگیرد، نیست. بلکه برای مخاطبان خود، فرایند به اشتراکگذاری و ارتباط از طریق تصویر اینستگرم، عملی اجتماعی است و در ارتباط با پیوندهای اجتماعی قرار میگیرد. این کارکرد آیینی و اهمیت اینستگرم در حفظ مراسم اجتماعی، آن را به مورد خوبی در جهت مطالعه چگونگی تأثیر رسانه جدید بر هویت به عنوان یک عنصر و مؤلفه اجتماعی، بدل میکند.
نتایج تحقیق نشان داد که هویت هر فرد از طریق تصاویر به اشتراک گذاشته شده آنلاین بیان میشود. همچنین رسانهای چون اینستگرم، تا حد زیادی بر سبک زندگی جوانان و نوجوانان تأثیرگذار است. نیز، یکی از جنبههای تأثیرگذار اینستگرم بر هویت، ساختن آن چیزی است که محققین “مد انسانیت” نامیدهاند. اینستگرم الگویی برای قضاوت و سپس واکنش ارائه میدهد، اما این مسأله را به صورت یک فرایند همگنسازی شده انجام میدهد و نتیجه رسیدن به نقطهای از وضعیت اجتماعی است که در آن “انسانیت” نه به عنوان ساز و کاری منطقی و منتج از تجزیه و تحلیل عقلانی و فردی، بلکه به عنوان فرایندی تقلیدی از یک مد ارائه شده کلی، صورت میپذیرد.
نتایج تحقیق همچنین نشان داد که اینستگرم به عنوان یک رسانه اجتماعی محبوب، نقش عمدهای در آگاهسازی جامعه از جریان مسائل اجتماعی و سیاسی در سطح ملی و حتی بین المللی دارد. مسائل و بحرانهای مربوط به زیستبوم جهانی، به طور آنی و لحظهای در قاب تصویر اینستگرم، به هزاران و میلیونها کاربر فعال در لحظه، عرضه میشود و بدین ترتیب، مخاطب با بهره بردن از تسلط بر جریانی آزاد از اطلاعات، نظرات و احساس جمعی نسبت به هر پدیده، با آگاهی بیشتری نسبت به آن موضع میگیرد. همچنین تأثیر اینستگرم در هویت سازی فیزیکی در مخاطبان، از دیگر مواردی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت تجزیه و تحلیل کمی با استفاده از تحلیل رگرسیون دادههای آماری، تأثیرپذیری هویت مخاطب ایرانی از رسانهای چون اینستگرم را ثابت نمود.