معرفی کتاب دانشنامۀ اصطلاحات کلیدی فضای مجازی

معرفی کتاب دانشنامۀ اصطلاحات کلیدی فضای مجازی

نوشته دکتر سعید رضا عاملی و منیژه اخوان

ظهور فضای مجازی و شکل­گیری جهان رقومی در کنار جهانی شیئی، یک تغییر بزرگ بود که جهان را در معرض “تغییر بزرگ” و نقطه عطف تاریخی قرار داد، بگونه­ای که می­توان ادعا کرد “جهانی مجازی واقعی” جدیدی در کنار “جهانی فیزیکی واقعی” شکل گرفت و تأثیر و تأثرهای این دو جهان، ظرفیت­های تغییر پارادایمی و تغییر در نظام­واره زبانی جدیدی را خلق کرد. ظهور جهان مجازی و درهم تنیدگی این دو جهان، بنیان­های زبانی جدیدی را به­وجود آورد و اساساً نظام واژگانی جدیدی وارد زندگی بشر و عرصه­های علمی و حرفه ای شد. بر این اساس، کتاب «دانشنامه اصطلاحات فضای مجازی» را می­توان نوعی بازاندیشی مفاهیم اساسی مرتبط با فضای مجازی و فضای ترکیبی جهان فیزیکی-مجازی دانست که با هدف ارائه اطلاعات دقیق، علمی و تحلیلی درخصوص مفاهیم و اصطلاحات مهم و اثرگذار این حوزه تألیف شده است.

انگیزه اصلی نگارش این کتاب، خلأ موجود درخصوص تعریف دقیق مفاهیم کلیدی و اصطلاحات مرتبط با فضای مجازی و توجه به جنبه­های علمی، اجتماعی، فناورانه، فلسفی و اخلاقی آن بوده است. لذا در این دانشنامه، مفاهیم بنیادین مرتبط با “زمان مجازی”، “کار مجازی”، “انرژی مجازی”، “بهره وری مجازی مجازی” در کنار مجموعه مفاهیم مرتبط با حوزه­هایی چون ماهیت و کاربردهای فناوری­های مجازی، اقتصاد دیجیتال و مجازی، ابعاد حکمرانی و حاکمیت مجازی و ازجمله دولت الکترونیک، امنیت فضای مجازی، حقوق و قوانین فضای مجازی، ابعاد مجرمانه و آسیب‌های فضای مجازی، جنبه­های اخلاقی فضای مجازی و اخلاق در تحقیق در فضای مجازی،  بر اساس ساختار استاندارد و به شیوه­ای روشن تعریف شده است.

این دانشنامه، مشتمل بر ۲۰۰ مدخل است و در نگارش آن، جمعاً از حدود ۱۰ هزار منبع معتبر علمی استفاده شده است. همچنین برخی از مداخل این دانشنامه، مربوط به اصطلاحات نوآورانه دکتر سعیدرضا عاملی است که نخستین بار در ادبیات این حوزه مطرح شده و شامل آسیب دوفضایی، استعمار مجازی، اقصاد دوفضایی، انرژی مجازی، تصاعد مجازی، حافظه مجازی، حکمرانی دوفضایی، دوفضایی شدن، دوفضایی شدن علم، روابط عمومی دولت موبایل، روابط عمومی شبکه­ای، زمان مجازی، شهر مجازی علم ایران، فرهنگ دوفضایی، قدرت مجازی، کار مجازی و نانومجازیت است که در چارچوب پارادایم دوفضایی شدن جهان توسط مؤلف اول کتاب مطرح شده­ است. علاوه بر این، در بسیاری از مدخل­­های اصلی، مدخل­های فرعی نیز وجود دارد که ذیل چتر مدخل اصلی قرار گرفته­اند و بخشی از آنها نیز مفاهیم و اصطلاحاتی است که نویسنده اصلی دانشنامه، آنها را برای اولین بار به کاربرده است. ازجمله مداخل فرعی که مؤلف اصلی این کتاب، نخستین بار به ادبیات این حوزه اضافه کرده می­توان به مفاهیمی چون «بهره­وری دوفضایی»، «بهره­وری دوفضایی شدۀ پایدار»، «دولت همه جا حاضر»، «دیاسپورای مجازی» و «سواد دوفضایی» اشاره کرد. درواقع اصطلاحات موردتوجه در این دانشنامه از پارادایم دوفضایی شدن­ها و خلق جهان دوم در کنار جهان اول تأثیر گرفته  است که پیوستار جدیدی از زندگی، کار، نوآوری و خلاقیت و فناوری­های مرتبط با خود را ایجاد کرده است.

درواقع این کتاب صرفاً جمع­آوری اصطلاحات موجود در حوزه فضای مجازی نبوده و نویسندگان به تبیین اصطلاحات و مفاهیمی پرداخته‌اند که محصول تولید ادبیات بومی است. همچنین بررسی ریشه تاریخی و رویکردهای مفهومی و روندهای آینده اغلب مفاهیم در این کتاب مورد توجه قرار گرفته که از نقاط مثبت این کتاب و وجه تمایز دیگر آن با آثار مشابه جهانی است.

همچنین این کتاب با این رویکرد نوشته شده است که علاقه‌مندان، دانشجویان، محققان و متخصصان حوزه‌های مرتبط با علوم کامپیوتر، وب، علوم اجتماعی، علوم ارتباطات، علوم اطلاعات و مدیریت فنّاوری و همچنین، روزنامه‌نگاری و علوم جدید هم‌بسته با فنّاوری‌های نو از مباحث آن استفاده کرده و به‌عنوانِ منبع کمک درسی به آن مراجعه کنند.  

کتاب «دانشنامه اصطلاحات کلیدی فضای مجازی»، جدیدترین تألیف دکتر سعیدرضا عاملی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران و منیژه اخوان، پژوهشگر مرکز پژوهشی فضای مجازی است که به همت انتشارات دانشگاه تهران در سال ۱۴۰۰ به بهای ۱۰۰ هزار تومان منتشر شده است.

زهرا بویری ده شیخ ایمیل: zbovairi@yahoo.com شماره تماس: 02188011304-02161119299

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *