
هشتمین نشست کرسی یونسکو: فضای مجازی و خانواده: عضویت در فیس بوک و پیامدهای آن بر نظام خانواده در ایران
هشتمین جلسه سخنرانی کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی با موضوع:
فضای مجازی و خانواده: عضویت در فیس بوک و پیامدهای آن بر نظام خانواده در ایران
در دانشکده مطالعات جهان برگزار شد
هشتمین جلسه سخنرانی کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی:دوفضایی شدن جهان با موضوع : فضای مجازی و خانواده: عضویت در فیس بوک و پیامدهای آن بر نظام خانواده در ایران توسط دکتر حسین حسنی، پژوهشگر مرکز پژوهشی سیاست های فضای مجازی در تاریخ ۲۲ آدرماه سال ۱۳۹۵در تالار ایران دانشکده مطالعات جهان برگزار شد.
در ابتدای جلسه دکتر احسان شاه قاسمی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در خصوص استفاده از شبکههای اجتماعی و اثرات اخلاقی که بر نظام خانواده بر جای می گذارد سخن گفت و تأکید کرد: در این حوزه گمانه زنی ها و کارهای نظری اخلاقی بسیاری صورت گرفته اما کار میدانی بسیار کمی در این زمینه انجام شده است.
دکتر حسین حسنی در آغاز سخنرانی خود چند نکته را یادآور شد و گفت: نخست آنکه در زمان شروع پژوهش من ( سال ۹۲-۹۳) برای پرداختن به موضوع مورد بحث فیس بوک با بیشترین کاربران خود، عمدهترین شبکه اجتماعی به شمار میآمد و به همین جهت به یک دغدغه اجتماعی تبدیل شده بود و اینکه چه اثراتی بر روابط افراد در جامعه ایرانی و نیز بر روی بنیاد خانواده میتواست داشته باشد، حائز اهمیت بود. دومین نکته اینکه، با ورود شبکههای اجتماعی موبایل محور، همانند تلگرام که هم یک شبکه اجتماعی و هم یک پیام رسان محسوب میشود، و جذب کاربران فعال روزانه در این شبکه بیشتر شده و این در حالی است که استفاده از فیس بوک رو به افول گذاشته و کاربران فعال در شبکههای اجتماعی دیگر کمتر به سراغ آن می روند.
پژوهشگر مرکز پژوهشی سیاستهای فضای مجازی با استناد به آمار تحولات اجتماعی، این موضوع را عنوان کرد که: در سال های 2014 و ۲۰۱۵ ، رشد شبکههای اجتماعی بسیار چشمگیر بود، اما رشد کاربران فیس بوک کاهش پیدا کرد. همچنین تغییر تعداد کاربران در جامعهای مثل ایران که روابط و نوع مصرف ما بسیار هیجانی است و یکی از دلایل آن را میتوان برجستهسازی برخی از شبکههای اجتماعی دانست که باعث میشود گرایش به برخی از این شبکهها بیشتر شده و این روند در سال ۲۰۱۶ باعث تغییر شرایط و به طبع نگرانیهایی را نیز به دنبال دارد.
دکتر حسنی با مطرح کردن این نکته که هنوز درصدی از مردم کشور آمریکا جزء کاربران فیس بوک هستند و آمارها در این کشور نشان میدهد ۶۳ درصد آنها جزء کاربران فعال روزانه هستند گفت: مسأله خانواده با وجود اینکه دغدغه جامعه مان است، اما تعداد مطالعات بسیار اندکی بر روی این موضوع که شبکههای اجتماعی چه تأثیری روی خانواده میتوانند داشته باشند، کمتر صورت گرفته است. و نیز افزود: بیشترین رویکرد شبکههای اجتماعی به سمت بازاریابی، کسب وکار و ….بوده و کمتر به بخش خانواده پرداخته است.
دکتر حسنی با اشاره به تحقیق خود و مطالعهای که بر روی روابط زوجین از منظر فیس بوک و اینکه این شبکه منبع تنش در روابط زوجین بوده اشاره کرد و گفت: زن و شوهر در کنار هم قرار میگیرند اما گفتگوی مفید ندارند و بیشتر مشغول استفاده از شبکههای اجتماعی هستند. وی همچنین به مطالعه دیگری که به تأثیر شبکههای اجتماعی بر رضایت زندگی مربوط میشود اشاره کرد و افزود: شبکه های اجتماعی این فرصت را برای افراد فراهم میآورد که با افراد نزدیک خود به طور پیوسته در ارتباط باشند و احساس تعلق خود نسبت به یکدیگر را اینگونه نشان دهند. و این بیان کننده این نکته است که وابستگی روابط خانوادگی در میزان استفاده از شبکههای اجتماعی امری مهم محسوب می شود..
این پژوهشگر با اشاره به پروژه دکتری خود که موضوع «تأثیر فیس بوک بر نظام خانواده» بود، به بررسی حوزه فعالیت خود پرداخت و تشریح کرد: سه حوزه از روابط در این مورد توجه قرار داشت که به ترتیب: حریم خصوصی، روابط صمیمانه (اثرات فیس بوک بر روابط قدرت) و روابط سنتی و مستقر بین زنان و مردان در مصرف شبکههای اجتماعی بود. این مطالعه روی سه گروه ۱)زنان-زنان ۲) مردان- مردان ۳)زنان-مردان صورت گرفت و این خود تحت ویژگیهای خاصی از جمله اینکه ۳ سال از زندگی مشترک زوجین گذشته باشد یا کاربران ۳ سال عضو شبکههای اجتماعی باشند، انجام پذیرفت.
.jpg)
دکتر حسنی در ادامه افزود: ما برای تحلیل دادهها از ۴ اصل کد گذاری باز، کدگذاری محوری، خانواده مرکزی و خانواده جهانی شده پیروی کردیم که در کد گذاری باز: تظاهری شدن حریم خصوصی، حساسیت زدایی حریم خصوصی، ضعف ارتباطات درون خانوادگی و قابلیت فیس بوک برای تسکین
در کد گذاری محوری: تظاهری شدن حریم خصوصی، حساسیت زدایی از مفهوم سنتی حریم خصوصی و ضعف ارتباطات درون خانوادگی و سست شدن مرد سالاری
در خانواده مرکزیی: باز تعریف نظام خانواده
و در خانواده جهانی شده: تظاهری شدن حریم خصوصی، حساسیت زدایی حریم خصوصی، تسهیل برقراری ارتباطات صمیمانه در فیس بوک و سست شدن مردسالاری مورد مطالعه قرار گرفت .
دکتر حسنی در پایان سخنرانی خود به این موضوع اشاره کرد که اگر در خانواده، روابط و تعامل زوجین مثبت و مثمر باشد، به طوری که خانواده کارکرد مؤثر خود را انجام دهد، شبکههای اجتماعی به هیچ عنوان نمیتوانند نظام چنین خانوادهای را سست کند. و نیز در پاسخ به سؤال یکی از میهمانان مبنی بر اینکه فیس بوک با بیان یک سری از واقعیتهای مجازی چه تأثیری از فرد به جامعه و بالعکس از جامعه به فرد میگیرد گفت: در این مورد مطالعات خاصی صورت نگرفته است و این مستلزم کنترل بسیاری از متغیرهاست که ارزیابی خود آن متغیرها نیز بسیار دشوار مینماید. ما میبایست شناخت کافی از موضوعات جدیدی که در این حوزه به سرعت رخ میدهد، داشته باشیم تا بتوانیم واقعیتهای جدیدی در این حوزه به دست آوریم.