دومین نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی: دوفضایی شدن جهان

سخنرانی خانم دکتر زهره شاه قاسمی عضو گروه پژوهشی فرهنگ و ارتباطات- جهاد دانشگاهی- واحد علامه طباطبائی با موضوع تحول گفتمان جامعه اطلاعاتی-معرفتی در ایران ( بررسی سیر تحول گفتمان سیاست­های کلان توسعه فناوری­های اطلاعات و ارتباطات)

روز سه شنبه ۳ شهریور ۱۳۹۵ ساعت ده صبح سرکار خانم دکتر زهره شاه قاسمی در محل کرسی فضای مجازی و فرهنگ یونسکو در دانشگاه تهران سخنرانی خواهند کرد. ایشان در سخنرانی خود با عنوان «تحول گفتمان جامعه اطلاعاتی-معرفتی در ایران (بررسی سیر تحول گفتمان سیاست­های کلان توسعه فناوری­های اطلاعات و ارتباطات)» به معرفی و تحلیل شرایط کنونی جامعه اطلاعاتی در ایران خواهند پرداخت.

از دهه ۱۹۹۰، توسعه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و گسترش جامعه اطلاعاتی، یکی از موضوعات مهم سیاست‌گذاری در سطوح مختلف ملی، منطقه­ای و بین­المللی بوده است. با پیشرفت فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و گسترش کاربرد آن در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و… رویکردهای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی به کاربرد این فناوری‌ها و توسعه آن تغییر یافت.

ضرورت، مزیت‌ و منفعت‌ و فرصت­های ایجاد شده توسط فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات باعث شده است که بسیاری از کشورها، سیاست‌ها و برنامه‌های خود را در راستای کاربرد آن و ایجاد “جامعه اطلاعاتی” و در سطح بالاتر “جامعه معرفتی” طراحی و تدوین کنند.

بررسی سیر تحول گفتمانی سیاست­های فناوریهای اطلاعات و ارتباطات(فاوا)در ایران، در سه سطح فرادستی، میان­دستی و پایین­دستی نشان می­دهد که سیاست­های ایران در این زمینه جامع، یکپارچه و چندبعدی نیست. آنچه در رویکرد سیاست­های ایران مشترک است تأکید بر ابعاد اقتصادی و فناورانه است. مقایسه اسناد ایران در زمینه توسعه فاوا و سند منتخب اجلاس بین­المللی جامعه اطلاعاتی نشان می­دهد که بیشترین هماهنگی و تطابق بین سند «برنامه چهارم توسعه» و سند مذکور بوده است. گفتمان هر دو سند تحت لوای “گفتمان جامعه اطلاعاتی“ ترسیم شده است. سند «چشم انداز ۱۴۰۴» نیز با تأکید بر توسعه فناوری، با گفتمان بین­المللی در این زمینه تاحدودی تطابق دارد. اما سند برنامه پنجم توسعه، نگاه خوش­بینانه­ای به توسعه جامعه اطلاعاتی نداشته و گفتمان این سند با گفتمان منتقدان جامعه اطلاعاتی هماهنگی دارد که “گفتمان جامعه نظارتی“ است. گفتمان سند پایین­دستی نیز(علی­رغم تدوین در دوران دولت اصول­گرای عدالت محور) با نگاه خوشبینانه و مثبت به توسعه صنعت فاوا، حاکمیت “گفتمان جامعه اطلاعاتی” با محوریت اقتصادی را بازنمایی می­کند. بنابراین، “گفتمان جامعه اطلاعاتی” بر روی­هم(منهای سند برنامه پنجم توسعه) در اسناد ایران وانمایی شده است اما “گفتمان جامعه معرفتی” هم در اسناد ایران و هم سند بین­المللی اجلاس جامعه اطلاعاتی غایب است.