چهاردهمین نشست کرسی یونسکو:جهانی شدن در فضای مجازی و پیامدهای آن بر شهروندی ملی از منظر «شهروندی فرهنگی»

برگزاری چهاردهمین جلسه نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی: دوفضایی شدن جهان

عنوان:جهانی شدن در فضای مجازی و پیامدهای آن بر شهروندی ملی از منظر «شهروندی فرهنگی»

سخنران: فرزانه سیاسی راد

دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی رسانه دانشگاه تهران

زمان: سه شنبه ۱۸ مهرماه ۱۳۹۶، ساعت ۱۳:۳۰، تالار ایران دانشکده مطالعات جهان

چکیده سخنرانی:

  جهانی شدن در بستر جهان مجازی (جهان دوم) موجب ضرورت بازنگری در مفهوم شهروندی و توجه به اقتضائات و ملاحظات جدید در فهم وضعیت شهروندی­ ملی شده است. برای ارائه تصویری دقیق از تاثیرات فضای مجازی بر وضعیت شهروندی کاربران و با توجه به ظرفیت­های موجود در ادبیات حوزه­ شهروندی، نظریه­های «شهروندی فرهنگی» کارگشا به نظر می­رسد. «شهروندی فرهنگی» که از متاخرترین تئوری­های حوزه شهروندی است با بیان ناتوانی نظریه­های سنتی در برخورد با مسائل مرتبط با ظهور فرهنگ­های رسانه­ای شده­ جهانی، بر ضرورت بازتعریف و مفصل­بندی مجدد مشارکت­ها و مولفه­های شهروندی ملی در بستر فضای مجازی و همچنین نقش ویژه کاربران در مذاکره چارچوب­های شهروندی در دو فضای واقعی و مجازی تاکید دارد. بر این اساس دستیابی به درکی از وضعیت شهروندی کاربران مستلزم ایجاد پیوند و ارتباط همزمان میان سه بخش ظاهراً مجزا است. وضعیت شهروندی ملی کاربران در فضای واقعی، ماهیت کنش­های مشارکتی کاربران و چگونگی مفصل­بندی مجدد مولفه­های شهروندی در فضای مجازی و در نهایت چگونگی مذاکره این دو چارچوب شهروندی عناصر تشکیل دهنده این سه بخش هستند. برای پاسخ به پرسش­هایی از قبیل چگونگی فراهم ساختن درکی از وضعیت شهروندی کاربران ایرانی بر اساس مدل ارائه شده و پیامدهای اتخاذ چنین رویکردی به مسئله شهروندی بر تدوین سیاست­گذاری­ها و آموزش­های مورد نیاز یافته­های پژوهشی با عنوان «چگونگی مذاکره­ مولفه­های شهروندی ملی در بافت شهروندی فرهنگی: مطالعۀ موردی کنش­های مشارکتی و فعالان جوان عرصه عمومی فرهنگی در اینستاگرام» بررسی خواهد شد.

بر اساس یافته­های پژوهش مذکور ۶۸ درصد محتواهای تولید و به اشتراک گذاشته شده در صفحات عمومی جریان اصلی در اینستاگرام دربرگیرنده مضامین «فردگرایانه» بوده است. به این معنا پست­های تولید و به اشتراک گذاشته شده غالباً بیانگر علایق و دغدغه­های فردی کاربران جوان و تمایل آن­ها به لذت و سرگرمی بوده و علاوه بر آن بیش از آنکه با انتظارات شهروندی ملی منطبق باشد تابع جریان­ها و فرهنگ­های موجود در عرصه عمومی جهانی بوده است. با این حال فراوانی بیشتر مضامین فردگرایانه نسبت به مضامین جامعه­جویانه به معنای گسست کامل شهروندان جوان از وظایف و تعلقات ملی خود نبوده است چراکه این دسته از کاربران از سوی دیگر ۲۲ درصد مضامین موجود در صفحات خود را به شهروندی رسمی و جمع­گرایانه اختصاص داده­ و بواسطه آن­ها تعلقات، وظایف و مسائل مرتبط با مقیاس ملی را مورد توجه قرار داده­اند. از این رو پیامدهای فضای مجازی بر شهروندی ملی کاربران جوان ایرانی بر اساس مقیاس­های متمایزِ مضامین تولید و به اشتراک گذاشته شده و همچنین نتایج متفاوت حاصل از مذاکره دو چارچوب شهروندی، در زمان­های گوناگون و برای کاربران مختلف به صورت یکسان نبوده و یافته­ها ضمن تاکید بر ضرورت تفکیک کاربران به سنخ­های گوناگون بیانگر فرصت­ها و تهدیدهای همزمان فضای مجازی برای شهروندی ملی نیز بوده است.