
بیستوچهارمین نشست کرسی یونسکو :تأثیر رسانههای مجازی بر هویت
بیستوچهارمین نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی: دوفضاییشدن جهان، با عنوان «تأثیر رسانههای مجازی بر هویت» با سخنرانی دکتر فاطمه مصدری، مدرس دانشگاه آزاد هنر و رسانه، در روز دوشنبه ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ در تالار ایران دانشکده مطالعات جهان برگزار شد.

هدف از این نشست، بررسی تأثیر فضای مجازی اینستگرم بر هویت کاربران این رسانه و بهطور خاص مطالعه کمّی این تأثیرگذاری در استفاده از اینستگرم بر شاخص هویت کاربران ایرانی بود. به بیان دکتر مصدری، رسانههای نوین تأثیر زیادی در زندگی جوامع انسانی و تعیین هویت اعضای جوامع دارد. یکی از مباحث مهم در حوزه مطالعات مربوط به رسانه و فناوریهای نوین، نقش آن در شکلدادن به هویت است. پیامهای ارائه شده در فضای مجازی، نقش عمدهای در برساخت فرهنگ و بهدنبال آن تأثیر بر هویتهای فردی و اجتماعی و حتی ساخت هویتهای جدید دارد. از این حیث، اینستگرم بهدلیل فراگیری و محبوبیت بالا در میان مخاطب رسانهای جدید، نمونهای شایان توجه است.

به گفته دکتر مصدری، زیباییشناسی اینستگرم بهلحاظ فرم، زیباییشناسی محتوای آن را از درجه اهمیت ساقط نمیکند. تصویر وانموده در اینستگرم، تنها یک ابژه و شیء زیباییشناسانه نیست و عکس اینستگرم تنها بهمثابه رسانه واجد صفت خودشیفتگی و نارسیسیستیک نیست که در آن فردگرایی و خودمحوری در مرکز فلسفه پدیدارشناسی آن قرارمیگیرد، بلکه برای مخاطبان خود، فرایند بهاشتراکگذاری و ارتباط از طریق تصویر اینستگرم، عملی اجتماعی است و در ارتباط با پیوندهای اجتماعی قرارمیگیرد. این کارکرد آیینی و اهمیت اینستگرم در حفظ مراسم اجتماعی، آن را به مورد خوبی در جهت مطالعه چگونگی تأثیر رسانه جدید بر هویت بهمنزله عنصر و مؤلفهای اجتماعی بدل میکند.

نتایج تحقیق دکتر مصدری نشان میدهد که هویت هر فرد از طریق تصاویر بهاشتراک گذاشتهشده آنلاین بیان میشود. همچنین، رسانهای چون اینستگرم، تا حد زیادی بر سبک زندگی جوانان و نوجوانان تأثیرگذار است. نیز، یکی از جنبههای تأثیرگذار اینستگرم بر هویت، ساختن آن چیزی است که محققان «مد انسانیت» نامیدهاند. اینستگرم الگویی برای قضاوت و سپس واکنش ارائه میدهد، اما این مسئله را بهصورت فرایندی همگنسازیشده انجام میدهد و نتیجه رسیدن به نقطهای از وضعیت اجتماعی است که در آن «انسانیت» سازوکاری منطقی و منتج از تجزیهوتحلیل عقلانی و فردی نیست، بلکه فرایندی تقلیدی از مد ارائهشده کلی است.

نتایج تحقیق همچنین نشان داد که اینستگرم رسانه اجتماعی محبوبی است و نقش عمدهای در آگاهسازی جامعه از جریان مسائل اجتماعی و سیاسی در سطح ملی و حتی بینالمللی دارد. مسائل و بحرانهای مربوط به زیستبوم جهانی، بهطور آنی و لحظهای در قاب تصویر اینستگرم، به هزاران و میلیونها کاربر فعال در لحظه، عرضه میشود و بدین ترتیب، مخاطب با بهرهبردن از تسلط بر جریانی آزاد از اطلاعات، نظرات و احساس جمعی نسبت به هر پدیده، با آگاهی بیشتری نسبت به آن موضع میگیرد. همچنین، تأثیر اینستگرم در هویتسازی فیزیکی در مخاطبان، از دیگر مواردی است که در این نشست بررسی شد. در نهایت، تجزیهوتحلیل کمّی با استفاده از تحلیل رگرسیون دادههای آماری، تأثیرپذیری هویت مخاطب ایرانی از رسانهای چون اینستگرم را ثابت میکند.
این نشست با پرسش و پاسخ خاتمه یافت.